Quarter Dismissed

Cutkwrw, Srwb Aqy mYN

-gurmyl isMG srw

2005 ivc myrI bdlI ho geI lyh dI[ AkwSvwxI iv`c bqOr ^brW dy muKI[ kwlw pwxI qW mYN dyiKAw nhIN pr “ic`tw lyh” kI AwKy! qwpmwn myry huMidAW mnPI 40 ifgrI q`k igirAw[ j`t nUM jwn dw iPkr pY igAw[ jMmU-kSmIr dI mShUr ivskI hY QrI hwrsz[ imrzw iqMn GoiVAW vwlI ivskI ‘qy svwr ho igAw[ idn-rwq ie`k kr id`qy[ kdy boql, kdy fyF boql[ hux ‘iqMn GoVy’ myry au~qy svwr ho gey sn[

lyh qoN jlMDr dUrdrSn dI bdlI hoeI qW iqMn GoiVAW dI QW bonI skwt ny lY leI[ jlMDr qoN cMfIgVH dI bdlI hoeI qW bonI skwt icMbVI rhI[ ADIAw mMgvwauNdw sW, paUAw pI ky sON jWdw[ rwq nUM ie`k-do vjy A`K KulHxI qW bwkI paUAw pI ky Pyr sON jwxw[

Srwb pihlI vyr pMj swl dI aumr iv`c myry srIr iv`c dwKl hoeI[ myry ipau dI BUAw dw pu`q hoieAw krdw sI, cwcw suKdyv[ aus nwl swfw trYktr sWJw huMdw sI[ auh ivhly smyN iv`c trYktr ikrwey ‘qy clwauNdw huMdw sI[pYsy dw loBI rwq nUM A`DI rwq muVdw Aqy vwVy iv`c sONdw[ paUAw-pryf krdw qy kOLI ‘c do f`t mYNnUM pw ke kihMdw : “Syrw, AMdrly GroN myrI rotI lY Aw[“ A`j qoN 31 swl pihlW pI ky trYktr qoridAW aus dI AYksIfYNt ivc mOq ho geI[

b^iSMdr myry igxqI dy dosqW ivcoN ie`k hY[ AMnHI pIAw krdw sI[ BYVy-BYVy AYksIfYNt vI krvwey[ipCly ds swlW qoN qobw kr igAw hY[ do-cwr idn pihlW Pon au~qy myry nwl grmw grmI vI ho geI[ ‘Srwb C~fo, kohV v~Fo’ dw auh hux JMfw brdwr hY[ Zwilb dw ie`k SyAr Xwd AwieAw, piVHAw jwvy jI:

Zwilb CutI Srwb, iPr BI kBI kBI,

pIqw hUM roz-ey-Abr v Sb-ey-mwhqwb ko[

A`j rwq dy do vjy jwg AweI hY, isrhwxy paUAw pihrw dy irhw hY[ mYN Awpxy ‘cMgyry A~D’ nUM jgwauNdw hW qy cwh dI PrmwieS pwauNdw hW[ nwl hI paUey nUM pihrydwrI qoN htwaux leI kihMdw hW[

A`j qoN bwAd paUey dI pihrydwrI bMd!

फ्रॉम the Deathbed

“bwbw mOq nUM mKOlW krdw”

mYN mOq nwl keI vyr mKOl kr cu`ikAw hW[ AwKrI vyr prsoN kIqw[ myrI lwS dI bolI l`g geI sI – 25 l`K rupey[ eynI QoVI bolI mYNnUM mnzUr nhIN sI[ mYN 50 l`K cwhuMdw sW[ mYN Awpxy Awp nUM surjIq kr ilAw[

duSmxW ny smyN qoN pihlW irtwiermYNt lYx dw mUsl quMn id`qw myrI buMf ‘c[ kihMdy quirAw qW qYQoN jWdw nhIN hux, irtwiermYNt lY lY, 25 l`K rupey imlxgy, qlvMfI swbo jW biTMfy PlYt lY lvWgy[ myrI ie`k pRomoSn hox dI sMBwvnw hY, 2016 dw py kimSn Awauxw hY[ mYnUM imlxgy 50 l`K rupey qy myrI pYnSn hoaU 50 hzwr!

pr duSmxW nUM qW huxy PlYt lYx dI kwhl peI hoeI sI qy aunHW ny mYNnUM Kqm krn dI bwkwiedw skIm bxw leI[ duSmxW ny myrI ku`tmwr vI kIqI ieh d`sx leI ik mMjy ‘qy ipAw mYN iksy dw kI ivgwV skdw sW[PlYtW dI dyKw-dyKI SurU ho geI!

mYN Pysbu`k au~qy AYs.Ao.AYs pw id`qw[ jwpwn iv`c primMdr soFI ny ieh pVH ilAw[ aus ny ropV Pon KVkwieAw jsivMdr nUM[ jsivMdr ny myry Brw nUM[ g`l kI, POjW ny cMfIgVH v`l vhIrW G`l id`qIAW[ ^br kwlWvwlI q`k phuMc geI; auQoN j`gw isMG ny cMfIgVH dI b`s PV leI[

bhuq vrHy pihlW mYN rwxw soFI dI PrmwieS auqy iek ikqwb dw Anuvwd kIqw sI jo “mOqy gumen nw krIN” dy isrlyK jyT CpI[ aus ikqwb ivc iek mW-ipau dy hOsly dI gwQw hY ijnHW dy ieklOqy pu`qr nUM kYNsr ho igAw hY[ muMfw A`f lVweI lVdw hY[ mYN AihnW idnW iv`c ausy muMfy vwlI lVweI lV ky dyKI hY; Prk b`s iehI irhw ik muMdw AMq nUM mr jWdw hY jd ik mYN bc jWdw hW!

bVy vrHy pihlW mYN qlvMfI swbo nyVy poh-mwG dI ie`k rwq nUM BwgI bWdr ipMf dy KyqW ivc P`tV ho ky ipAw irhw sW[ bcx dI koeI Aws nhIN sI[ Pyr jdoN myrw cMfIgVH ivc AYksIfYNt hoieAw, l`q tu`tI[ jlMDr ‘c mYN byhoS hoieAw qy iqMn idn hspqwl irhw[ lyh qoN c`l ky 850 iklo mItr skUtr qor ky iek`lw hI AwieAw 31 julweI 2006 nUM[

ikMny vwrI mKOl kr cu`ikAw hW swlI nUM, Pyr mUMh c`k ky Aw jWdI AY BYx dI lOVI!

ਮੇਰੀਆਂ ਉਂਗਲਾਂ ਮੇਰਾ ਸਾਥ ਨਹੀਂ ਦੇ ਰਹੀਆਂ, ਵਰਨਾ ਖ਼ਿਆਲ ਤਾਂ ਕਤਾਰ ਵਿੱਚ ਆ ਕੇ ਖਲੋਤੇ ਹੋਏ ਨੇ!

ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਦੀ ਮੌਤ!

ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਦੀ ਮੌਤ!
ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਕਦੇ ਜਨਮਿਆ ਹੀ ਨਹੀਂ, ਪਰ ਕਦੇ ਮਰਿਆ ਵੀ ਨਹੀਂ।ਕਬਰਾਂ ‘ਚੋਂ ਉੱਠ ਕੇ ਮੇਰੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿੱਚ ਕਦੇ ਆ ਧੜਕਦਾ ਹੈ, ਕਦੇ ਪੰਖ ਫੜਫੜਾਉਂਦਾ, ਸਹਿਕਦਾ, ਮੁੜ ਮਰ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
21 ਸੈਕਟਰ ਦੀ 345 ਨੰਬਰ ਕੋਠੀ ਨੇ ਮੈਂਨੂੰ ਪਿਛਲੇ ਅਵਤਾਰ ਵੇਲੇ ਸੱਦਿਆ ਸੀ, ਅਵਤਾਰ ਸਿੰਘ ਮਲਹੋਤਰਾ ਦੇ ਜ਼ਮਾਨੇ ਵਿੱਚ। ਬੱਸ ਅੱਡੇ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ‘ਖਾਨਦਾਨੀ ਵੈਦ’ ਹਰਭਜਨ ਸਿੰਘ ਯੋਗੀ ਦੇ ‘ਖਾਨਦਾਨੀ’ ਦਵਾਖਾਨੇ ਦੇ ਬੋਰਡ ਦੇ ਵੀ ਦਰਸ਼ਨ ਹੋਏ। ਪਾਰਟੀ ਦਾ ਕੋਈ ‘ਸਕੂਲ’ ਸੀ। ਸਕੂਲ ਦੌਰਾਨ ਬੜੇ ਮਾਸਟਰਾਂ ਨੇ ਭਾਸ਼ਣ ਦਿੱਤੇ।ਮੇਰੇ ਮਹਿਬੂਬ ਕਵੀ ਮਦਨ ਲਾਲ ਦੀਦੀ, ਸ਼ੀਲਾ ਦੇ ਸੁ-ਪਤੀ ਤੇ ਪੂਨਮ ਦੇ ਸੁ-ਬਾਪ ਵੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ। ਉਸ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਇਦ ਪੂਨਮ ਤੇ ਉਸ ਦੀ ਭੈਣ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ।
ਸੈਕਟਰ ਇੱਕੀ-ਬਾਈ-ਸਤਾਰਾਂ-ਅਠਾਰਾਂ ਵਾਲੇ ਚੌਕ ‘ਤੇ ਇੱਕ ਢਲਾਣ ਜਿਹੀ ਉੱਤਰ ਕੇ ਅਸੀਂ ਆਇਆ ਕਰਦੇ ਸਾਂ।ਉੱਥੇ ਇੱਕ ਖੁੱਲ੍ਹੇ ਮੈਦਾਨ ਵਿਚ ਸਰਕਸ ਲੱਗੀ ਹੋਈ ਸੀ।ਇੱਕ ਦਿਨ ਸਰਕਸ ਦੇਖਣ ਨੂੰ ਦਿਲ਼ ਕਰ ਆਇਆ।ਮੈਂ ਟਿਕਟ ਲੈਣ ਲਈ ਕਤਾਰ ਵਿੱਚ ਖੜ੍ਹਾ ਸਾਂ ਕਿ ਕਿਸੇ ਬੰਦੇ ਨੇ ਮੇਰੇ ਮੋਢੇ ‘ਤੇ ਹੱਥ ਮਾਰ ਕੇ ਕਿਹਾ: ‘ਗੁਰਮੇਲ ਤੂੰ ਕਿਵੇਂ?’ ਬਹਿਮਣ ਦੀਵਾਨਾ ਪਿੰਡ ਦਾ ਝੋਟੇ-ਸਿਰਾ ਬਲਦੇਵ ਸੀ ਉਹ।ਮੈਂਨੂੰ ਕਹਿੰਦਾ : ‘ਆ ਤੈਨੂੰ ਸਰਕਸ ਦਿਖਾਵਾਂ। ਮੈਂ ਇਸ ਦਾ ਮੈਨੇਜਰ ਹਾਂ!’ ਜਿੰਨੇ ਦਿਨ ਮੈਂ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਰਿਹਾ, ਰੋਜ਼ ਰਾਤੀਂ ਆਪਣੇ ਨਾਲ ਦੋ-ਚਹੁੰ ‘ਕਾਮਰੇਡਾਂ’ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਮੁਫਤ ਵਿਚ ਸਰਕਸ ਦੇਖਦਾ ਰਿਹਾ।
ਸ਼ਹਿਰ ਨਾਲ ਐਸੀ ਚੁੰਬਕੀ ਸਾਂਝ ਪਈ ਕਿ ਇੱਥੋਂ ਅੱਜ ਤੱਕ ਕਦੇ ਜਾਣ ਦੀ ਇੱਛਾ ਜਾਗਰਿਤ ਨਹੀਂ ਹੋਈ।
ਇੱਕ ਤਖਾਣੀ ਨਾਲ ਪਿਆਰ ਪਾ ਬੈਠਾ, ਵਿਆਹ ਕਰਵਾ ਲਿਆ, ਨਿਭੀ ਨਹੀਂ, ਉਹ ਮੈਂਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ ਚਲੀ ਗਈ, ਨਾਲੇ ਦੋ ਜੁਆਕ ਵੀ ਲੈ ਗਈ। ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਮਾਰ ਗਈ ਮੇਰਾ।
ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਉਸ ਤਖਾਣੀ ਤੇ ਸਾਂਝੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨਾਲ ਪਿਆਰ ਸੀ, ਮੇਰੀ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿੱਚ ਬਦਲੀ ਹੋਣ ‘ਤੇ ਮੈਂ ਚੀਕਣ-ਕੁਰਲਾਉਣ ਲੱਗ ਪੈਂਦਾ ਸਾਂ।ਕੁਰਲਾਉਂਦੇ ਬੱਚੇ ਦੀ ਸੁਣਵਾਈ ਹੁੰਦੀ ਰਹਿੰਦੀ ਸੀ। ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਜਿਉਂਦਾ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਸੀ।
ਦਿੱਲੀ ਮੰਤਰਾਲੇ ਵਿਚ ਇਕ ਸੈਕਸ਼ਨ ਆਫੀਸਰ ਹੈ, ਜਿਸ ਦੀ ਸੀਟ ਦਾ ਸੰਬੰਧ ਮੇਰੀ ਸਰਵਿਸ ਦੇ ਅਫਸਰਾਂ ਦੀਆਂ ਬਦਲੀਆਂ/ਤਰੱਕੀਆਂ ਆਦਿ ਨਾਲ ਹੈ। ਮੇਰੀ ਆਖਰੀ ਤਰੱਕੀ ਵੇਲੇ ਜਦੋਂ ਜਲੰਧਰ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਆਸਾਮੀ ਨਾ ਮਿਲੀ ਤਾਂ ਉਸ ਨੇ ਮੇਰੀ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਦੀ ਬਦਲੀ ਕਰ ਦਿੱਤੀ। ਮੌਲਾ ਉਸ ਦੀਆਂ ਸੱਤ ਪੁਸ਼ਤਾਂ ਨੂੰ ਰਹਿਮਤ ਬਖਸ਼ੇ! ਉਹ ਸਮਝਦਾ ਸੀ ਕਿ ਮੇਰਾ ਸ਼ਾਇਦ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਵਿੱਚ ਅਜੇ ਵੀ ਕੋਈ ਇਨਟ੍ਰਸਟ ਸੀ।
ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਦੀ ਅੱਧੀ ਮੌਤ ਉਦੋਂ ਹੋਈ ਜਦੋਂ ਆਵਾ ਨੇ ਮੇਰੇ ਨਾਲੋਂ ਨਾਤਾ ਤੋੜ ਲਿਆ। ਇਸ ਦੀ ਮੌਤ ਉਦੋਂ ਪੌਣੀ ਹੋ ਗਈ ਜਦੋਂ ਦਲਬੀਰ ਚੱਲ ਵਸਿਆ। ਇਸ ਦੀ ਮੌਤ ਉਦੋਂ ਮੁਕੰਮਲ ਹੋ ਗਈ ਜਦੋਂ ਮੇਰਾ ਯਾਰ ਬਖ਼ਸ਼ਿੰਦਰ ਇੱਥੋਂ ਰਿਟਾਇਰ ਹੋ ਕੇ ਜਲੰਧਰ ਜਾ ਪਹੁੰਚਿਆ।
ਧਾਰ ਮਾਰਨੀ ਹੈ ਐਹੋ ਜਿਹੇ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ‘ਤੇ ਜਿੱਥੇ ਕੋਈ ਯਾਰ ਨਹੀਂ ਵਸਦਾ?

ਹਰੇ ਰਾਮਾ! ਹਰੇ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨਾ!

ਹਰੇ ਰਾਮਾ! ਹਰੇ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨਾ!
ਸ਼ੁਦਾਈ ਨੂੰ ਸ਼ੁਦਾਈ ਮਿਲੇ, ਕਰ ਕਰ ਲੰਮੇ ਹਾਥ।ਰਾਜਪੁਰੇ ਦਾ ਇੱਕ ਸ਼ੁਦਾਈ ਮਿਲਿਆ ਸੀ ਬਹੁਤ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ।ਇੱਕ ਨੰਬਰ ਦਾ ਪਾਖੰਡੀ! ਪਾਖੰਡ ਕਰਦਾ-ਕਰਦਾ ਮੈਂਨੂੰ 20 ਸੈਕਟਰ ਦੇ ਗੌੜੀਆ ਮਠ ਵਿੱਚ ਲੈ ਗਿਆ ਜਿੱਥੇ ਉਸ ਪੰਥ ਦੇ ਮਹਾ-ਅਚਾਰੀਆ ਦਾ ਪ੍ਰਵਚਨ ਸੀ।ਆਪਣੀ ਟੌਹਰ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਉਸ ਪਾਖੰਡੀ ਨੇ ਉਥੋਂ ਦੇ ਪੁਜਾਰੀਆਂ ਨਾਲ ਮੇਰੀ ਜਾਣ ਪਛਾਣ ਕਰਵਾਈ। ਪ੍ਰਵਚਨ ਬਹੁਤ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਸੀ; ਆਨੰਦ ਆ ਗਿਆ। ਪਰ ਪ੍ਰਵਚਨ ਚਲਦੇ-ਚਲਦੇ ਨ੍ਹੇਰਾ ਕਾਫੀ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ, ਅਸਾਂ ਨੂੰ ਤਲਬ ਲੱਗ ਆਈ। ਪਾਖੰਡੀ ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਕਿ ਮੈਂ ਜਾਂਦਾ ਹਾਂ, ਤਲਬ ਲੱਗ ਗਈ ਹੈ। ਉਸ ਨੂੰ ਮੇਰੀ ਤਲਬ ਦਾ ਪਤਾ ਸੀ, ਪਰ ਫਿਰ ਵੀ ਉਸ ਨੇ ਮੇਰੀ ਜਾਂਦੇ ਦੀ ਇਕ ਵੇਰ ਫੇਰ ਪੁਜਾਰੀਆਂ ਨਾਲ ਜਾਣ-ਪਛਾਣ ਕਰਵਾਈ, ਆਪਣੀ ਟੌਹਰ ਵਿੱਚ ਹੋਰ ਵਾਧਾ ਕਰਨ ਲਈ।
....
ਮੈਂ ਤੇ ਮੇਰਾ ਸਹਿਕਰਮੀ ਮਿੱਤਰ, ਜੇ ਐਸ ਭੁੱਲਰ 17 ਸੈਕਟਰ ਵਿਚ ਟਹਿਲ-ਮਸਤੀ ਕਰ ਰਹੇ ਸਾਂ।ਆਪਸ ਵਿੱਚ ਗੱਲਾਂ ਕਰ ਰਹੇ ਸਾਂ- ਪਰ ਮੈਂ ਨੀਂਵੀਂ ਪਾਈ ਜਾਂਦਾ ਸਾਂ, ਭੁੱਲਰ ਸਾਹਬ ਸਿੱਧਾ ਤੁਰ ਰਹੇ ਸਨ। ਅਚਾਨਕ ਮੈਂ ਕਿਹਾ: ‘ਭੁੱਲਰ ਸਾਹਬ! ਮੋਰ-ਪੰਖ ਦੀ ਯਾਦ ਆ ਗਈ ਹੈ, ਕਿੱਥੋਂ ਮਿਲ ਸਕਦਾ ਹੈ?’ ਭੁੱਲਰ ਸਾਹਬ ਕਹਿੰਦੇ : ਅਹੁ ਸਾਹਮਣੇ ਆ ਰਿਹਾ ਹੈ ਮੋਰ-ਪੰਖ ਵੇਚਣ ਵਾਲਾ! ਇੱਕ ਪੰਖ ਚਾਰ ਰੁਪਏ ਦਾ, ਸਾਰਾ ਗੁੱਛਾ 40 ਦਾ। ਮੈਂ ਗੁੱਛਾ ਹੀ ਖਰੀਦ ਲਿਆ। ਸੋਚਿਆ: ਮਨਾਂ, ਇੱਕ ਪੰਖ ਦੀ ਤਾਂਘ ਕੀਤੀ ਸੀ, ਗੁੱਛਾ ਮਿਲ ਗਿਆ।
....
ਇਹ ਵਾਕਿਆ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਿਨਾਂ ਦਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਮੈਂ ਇਥੇ ਇਕੱਲਾ ਹੋ ਗਿਆ ਸਾਂ। ਕੋਈ ਦਫਤਰੀ ਕਾਨਫਰੰਸ ਜਿਹੀ ਚੱਲ ਰਹੀ ਸੀ ਕਿ ਮੈਂ ਮਹਿਸੂਸ ਕੀਤਾ ਕਿ ਮੇਰੀ ਖੱਬੀ ਲੱਤ ਵਿੱਚ- ਜਿਸ ਨੂੰ ਕਾਫੀ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਤੁੜਵਾ ਕੇ ਕਿੱਲ ਪੱਤੀਆਂ ਪੁਆਈਆਂ ਹੋਈਆਂ ਨੇ- ਮੁਰਗੀ ਦੇ ਅੰਡੇ ਦੇ ਆਕਾਰ ਦਾ ਗਮ੍ਹੋੜਾ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ।ਮੈਂ ਮੀਟਿੰਗ ਵਿੱੋਚੇ ਛੱਡ ਕੇ ਉੱਠ ਆਇਆ, ਸਕੂਟਰ ਚੁੱਕਿਆ ਤੇ 18 ਸੈਕਟਰ ਦੀ 4 ਨੰਬਰ ਕੋਠੀ ਵਿਚ ਹੱਡੀਆਂ ਦੇ ਮਾਹਰ, ਡਾ. ਅੱਗਰਵਾਲ ਕੋਲ ਜਾ ਪੁੱਜਿਆ। ਉਹ ਬੁਢਲਾਡੇ ਦਾ ਹੈ, ਮੈਂਨੂੰ ਜਾਣਦਾ ਸੀ। ਮੈਂ ਜਾਂਦਾ ਹੀ ਬੋਲਿਆ: ਅੱਗਰਵਾਲ ਸਾਹਬ, ਕੀ ਹੋਇਆ? “ਹੋਣਾ ਕੀ ਸੀ, ਤੇਰੇ ਸਰੀਰ ਨੂੰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਿੱਲ-ਪੱਤੀਆਂ ਦੀ ਲੋੜ ਨਹੀਂ ਰਹੀ, ਸਰੀਰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਬਾਹਰ ਧੱਕ ਰਿਹਾ ਹੈ!” ਇਲਾਜ? –ਓਪਰੇਸ਼ਨ।ਖਰਚ? 12 ਹਜ਼ਾਰ।ਮੈਂ ਘਾਬਰ ਗਿਆ। ਦਫਤਰ ਡਰਾਇਵਰ ਨੂੰ ਫੋਨ ਕਰ ਕੇ ਗੱਡੀ ਮੰਗਵਾਈ, ਕਿਹਾ ਕਿ ਐਸ ਥਾਂ ਆ ਜਾ। ਉਸ ਦੇ ਆਉਣ ‘ਤੇ ਮੈਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਮੈਂ ਸਕੂਟਰ ‘ਤੇ ਚਲਦਾਂ, ਤੂੰ ਗੱਡੀ ਪਿੱਛੇ-ਪਿੱਛੇ ਲਿਆ, ਜੇ ਮੈਂ ਰਸਤੇ ‘ਚ ਡਿੱਗ ਪਿਆ ਤਾਂ ਮੈਂਨੂੰ ਕਿਸੇ ਹਸਪਤਾਲ ਪਹੁੰਚਾਅ ਦੇਈਂ।
ਘਰੇ ਪਹੁੰਚ ਕੇ ਆਪਾਂ ਇੱਕ ਹੱਥ ਨਾਲ ਪੀਣੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀ, ਦੂਜੇ ਨਾਲ ਫੋਨ ਖੜਕਾਉਣੇ ਸਕੇ-ਸਨਬੰਧੀਆਂ ਨੂੰ ਕਿ ਮੇਰਾ ਅਪਰੇਸ਼ਨ ਹੋਣਾ ਹੈ। ਬੋਤਲ ਨੂੰ ਥੱਲੇ ਲਾ ਕੇ ਤੁਹਾਡੇ ਖ਼ਿਦਮਤਗਾਰ ਨੂੰ ਨੀਂਦ ਆਉਣ ਲੱਗੀ, ਪਰ ਸੌਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਅਰਦਾਸ ਕੀਤੀ ਕਿ ਹੇ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਮਹਾਰਾਜ, ਇਹ ਜੋ ਕੁੱਝ ਵੀ ਹੈ, ਇਹ ਮੈਂ ਤੈਂਨੂੰ ਪ੍ਰਸਾਦ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਭੇਂਟ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹਾਂ, ਸਵੀਕਾਰ ਕਰਨਾ।
ਸਵੇਰੇ ਜਦ ਉੱਠਿਆ, ਤਾਂ ਪ੍ਰਸਾਦ ਸਵੀਕਾਰ ਹੋ ਚੁੱਕਿਆ ਸੀ!

Saturday Musings: A Deaf Old Man

       ਬੋਲ਼ਾ ਬੁੱਢਾ
ਮੈਂਨੂੰ ਇਸ ਕਾਲਮ ਨੂੰ ਮਿਊਜ਼ਿੰਗਜ ਲਿਖਦੇ ਨੂੰ ਸ਼ਰਮ ਆ ਰਹੀ ਹੈ ਅੱਜ। ਇਹ ਇੱਕ ਅਤਿ ਦੁਖਦ ਬਿਰਤਾਂਤ ਹੈ ਇਕ ਬਜ਼ੁਰਗ ਬਾਰੇ ਜਿਹੜਾ ਅਤਿ ਦਾ ਸੰਵੇਦਨਸ਼ੀਲ ਇਨਸਾਨ ਹੈ।
ਸਾਡੇ ਘਰ ਦੇ ਨੇੜੇ ਜਿਹੜਾ ਪਾਰਕ ਹੈ, ਜਿਸ ਬਾਰੇ ਮੈਂ ਜੀਵਨ ਪਾੱਲ ਨੂੰ ਦੱਸ ਚੁੱਕਿਆਂ ਕਿ ਉਥੇ ਹਫਤੇ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਪੰਜ ਦਿਨ ਰਿਟਾਇਰ ਮੁਲਾਜ਼ਮ ਤਾਸ਼ ਖੇਡਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਵੀਕੈਂਡਾਂ ਉਤੇ ਸੇਵਾ ਕਰ ਰਹੇ ਮੁਲਾਜ਼ਮ ਵੀ ਉੱਥੇ ਆ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਬੋਲ਼ਾ ਬਾਬਾ, ਅਮੂਮਨ ਖੇਡਦਾ ਨਹੀਂ ਸਿਰਫ ਦੇਖਦਾ ਹੈ, ਮੇਰੇ ਵਾਂਗ।ਪਰ ਜਦੋਂ ਕਦੇ ਚਾਰ ਖਿਡਾਰੀ ਨਾ ਹੋ ਸਕਣ, ਤਿੰਨ ਹੀ ਰਹਿ ਜਾਣ ਤਾਂ ਆਪਣੀ ਕੁਰਸੀ ਤੋਂ ਉੱਤਰ ਵੀ ਆਉਂਦਾ ਹੈ, ਖੇਡ ਤੋਰਨ ਲਈ!
ਗੱਲਾਂ-ਗੱਲਾਂ ‘ਚੋਂ ਪਤਾ ਲੱਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਦੇ ਦੋ ਪੁੱਤਰ ਹਨ, ਖ਼ੁਦ ਸੇਵਾਮੁਕਤ ਹੈ। ਇੱਥੇ 7 ਸੈਕਟਰ ਵਿੱਚ ਸਰਕਾਰੀ ਕਲੋਨੀ ਵਿੱਚ ਇਸ ਦਾ ਪਰਿਵਾਰ ਕਾਨੂੰਨੀ ਤੌਰ ‘ਤੇ ‘ਸ਼ੇਅਰਿੰਗ ਦੇ ਆਧਾਰ ‘ਤੇ’ ਰਹਿ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਪਰ ਇਸ ਦਾ ਨੇੜੇ-ਤੇੜੇ ਕੋਈ ਆਪਣਾ ਮਕਾਨ ਵੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਦੀ ਕੀਮਤ ਇੱਕ ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਹੈ।
ਛੋਟਾ ਪੁੱਤਰ ਦਿਮਾਗੀ ਤੌਰ ‘ਤੇ, ਸਮਾਜੀ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਅਤੇ ਕਾਰੋਬਾਰੀ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਊਣਾ ਹੈ।ਉਸ ਦਾ ਕਾਰੋਬਾਰ ਨਹੀਂ ਚੱਲ ਸਕਿਆ। ਇੱਕ ਐਤਵਾਰ ਨੂੰ ਮੈਂ ਜਦੋਂ ਆਪਣੀ ਕੁਰਸੀ ਲੈ ਕੇ ਪਾਰਕ ਪੁੱਜਿਆ ਤਾਂ ਬਾਬਾ ਇਕੱਲਾ ਹੀ ਬੈਠਾ ਸੀ।(ਉਸ ਨੂੰ ਸੁੰਨੇ ਕੰਨਾਂ ਦੀ ਤਲਾਸ਼ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ, ਸ਼ਾਇਦ ਇਸ ਲਈ ਕਿ ਉਸ ਦੇ ਆਪਣੇ ਕੰਨ ਉਸ ਨਾਲ ਧੋਖਾ ਕਰ ਚੁੱਕੇ ਹਨ)। ਬਾਬਾ ਬਹੁਤ ਬੋਲਿਆ। ਉਸ ਨੇ ਬੋਲ-ਬੋਲ ਕੇ ਮੈਂਨੂੰ ਰੁਆ ਹੀ ਛੱਡਿਆ।ਆਪਣੀ ਸਾਰੀ ਜੀਵਨ ਕਥਾ ਬਿਆਨ ਕਰ ਦਿੱਤੀ।ਅਖੇ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਮੈਂ ਨੌਕਰੀ ਕਰਦਾ ਸਾਂ, ਮੇਰਾ ਜੇ ਈ ਠੇਕੇਦਾਰਾਂ ਤੋਂ ਪੈਸਾ ਲੈ ਕੇ 'ਕੱਲਾ ਖਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ; ਸਾਹਬ ਨੂੰ ਵਿੱਚੋਂ ਧੇਲੀ ਨਹੀਂ ਦਿੰਦਾ ਸੀ। ਸਾਹਬ ਨੇ ਹੁਕਮ ਕੱਢ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਠੇਕੇਦਾਰਾਂ ਦੇ ਕਾਗਜ਼-ਪੱਤਰ ਅੱਗੇ ਤੋਂ ਤੂੰ ਫੜਿਆ ਕਰ; ਅਖੇ ਸਾਹਬ ਚਾਹੁੰਦਾ ਸੀ ਮੈਂਨੂੰ ਚਾਰ ਪੈਸੇ ਬਣ ਜਾਣ; ਅਖੇ ਜਦੋਂ ਪਹਿਲਾ ਠੇਕੇਦਾਰ ਆਪਣਾ ਟੈਂਡਰ ਲੈ ਕੇ ਆਇਆ ਤਾਂ ਮੈਂ ਫੜ ਲਿਆ- ਠੇਕੇਦਾਰ ਨੇ ਪੁੱਛਿਆ ਕਿ ਕਿੰਨੇ ਪੈਸੇ ਦਿਆਂ? ਅਖੇ ਮੈਂ ਕਿਹਾ- ਕਾਹਦੇ ਪੈਸੇ। ਟੈਂਡਰ ਮੈਂ ਸਾਹਬ ਕੋਲ ਪੇਸ਼ ਕਰ ਦਿੱਤਾ,ਉਸ ਨੇ ਪਾਸ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਤੇ ਬੋਲਿਆ ਕਿੰਨੇ ਪੈਸੇ ਲਏ? ਮੈਂ ਕਿਹਾ ਜੀ ਕਾਹਦੇ ਪੈਸੇ?
ਉਸੇ ਦਿਨ ਬਾਬੇ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ‘ਮਾਰ੍ਹਾ ਛੋਟਾ ਛੋਰਾ ਪਾਗਲ ਹੋ ਗਿਆ ਸੈ। ਕਹਿਤਾ ਹੈ ਮਕਾਨ ਵੇਚ ਕੇ ਮੇਰਾ ਹਿੱਸਾ ਦੇ ਦੋ, ਮੈਂ ਕੋਈ ਕਾਰੋਬਾਰ ਕਰਨਾ ਚਾਹਤਾ ਹੂੰ! ਬੜਾ ਬੇਟਾ ਮਾਨਤਾ ਨਹੀਂ ਜਬ ਕਿ ਮਕਾਨ ਬਣਾਨੇ ਮੇਂ ਮੇਰੇ ਅਪਨੇ ਦਸ ਲਾਖ ਰੁਪਏ ਲਾਗੇ ਸੈਂ।“
ਬਾਬਾ ਤਾਸ਼ ਖੇਡਣ ਵਾਲਿਆਂ ਤੋਂ ਮੰਗ-ਮੰਗ ਕੇ ਸਾਰਾ ਦਿਨ ਬੀੜੀਆਂ ਪੀਂਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਕੋਈ ਵੀ ਉਸ ਨੂੰ ਬੀੜੀਆਂ ਦੇਣ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ। ਸਾਰੇ ਉਸ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਫੋੜਿਆਂ ਦੇ ਵਾਕਫ ਹਨ!
ਮੈਂ ਨੇਮ ਨਾਲ ਉਸ ਨੂੰ ਉਸ ਦੀ ਪਸੰਦ ਦਾ ਬੀੜੀਆਂ ਦਾ ਭਰਿਆ ਬੰਡਲ ਦੇ ਆਉਂਦਾ ਹਾਂ।ਸੱਤ ਰੁਪਏ ਵਿਚ ਆਉਂਦੈ!

ਕੱਲ੍ਹ ਪਰਸੋਂ ਜਦੋਂ ਮੈਂ ਆਪਣੀ ਕੁਰਸੀ ਲੈ ਕੇ ਗਿਆ ਤਾਂ ਉਸ ਨੇ ਇਸ਼ਾਰੇ ਨਾਲ ਮੈਂਨੂੰ ਤਾਸ਼ ਖੇਡਣ ਵਾਲਿਆਂ ਤੋਂ ਪਾਸੇ ਕਰ ਲਿਆ। ਬੋਲ਼ਾ ਬਾਬਾ ਬੋਲਣ ਲੱਗਿਆ: “ਮਾਰ੍ਹਾ ਬੜੇ ਵਾਲਾ ਛੋਰਾ ਪਾਗਲ ਹੋ ਗਿਆ ਸੈ। ਸੁਸਰੇ ਕੇ ਪਾਸ ਬਹੁਤ ਪੈਸੇ ਸੈਂ। ਛੋਟਾ ਦਸ ਲਾਖ ਮਾਂਗ ਰਹਾ ਥਾ, ਉਸ ਕੀ ਜੋਰੂ ਨੇ ਦੇਨੇ ਨਹੀਂ ਦੀਆ। ਛੋਟੇ ਕੀ ਬੀਵੀ ਮਾਇਕੇ ਚਲੀ ਗਈ ਹੈ, ਉਸ ਕੀ ਏਕ ਬੇਟੀ ਗੂੰਗੀ ਸੈ। ਛੋਟਾ ਕਹੇ ਸੈ ਕਿ ਵਹ ਐਤਵਾਰ ਕੋ ਘਰ ਛੋਡ ਕਰ ਚਲਾ ਜਾਏਗਾ। ਮੈਂ ਭੀ ਉਸ ਕੇ ਸਾਥ ਜਾ ਰਹਾ ਸੂੰ!”

Art of Shitting.

         ਕੀ ਟੱਟੀ ਕਰਨਾ ਇੱਕ ਕਲਾ ਹੈ?
ਮੇਰੇ ਭਤੀਜੇ ਹੈਰੀ ਨੇ ਅੱਜ ਆਪਣੇ ਫੇਸ-ਬੁੱਕ ਖਾਤੇ ਵਿਚ ਕੋਈ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪੋਸਟ ਚਾੜ੍ਹੀ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਟੱਟੀ ਤੇ ਕਲਾ ਦਾ ਆਪਸ ਵਿਚ ਕੋਈ ਸੰਬੰਧ ਦਰਸਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ।
ਮੈਂ ਅੱਗੋਂ ਇਸ ਉਤੇ ਟਿੱਪਣੀ ਕੀਤੀ ਕਿ : “ਟੱਟੀ ਇੱਕ ਸਰਬਵਿਆਪੀ ਸੱਚਾਈ ਹੈ। ਕਦੇ ਕਦੇ ਇਹ ਕਿਸੇ ਕਲਾਤਮਕ ਸਿਰਜਣਾ ਜਿਹੀ ਵੀ ਦਿਸਦੀ ਹੈ; ਕਦੇ ਕਦੇ ਕਿਸੇ ਅਨਾੜੀ ਦੀ ਬਣਾਈ ਕੜ੍ਹੀ ਜਿਹੀ। ਕਦੇ ਕਦੇ ਇਹ ਤੁਹਾਨੂੰ ਭਜਾਉਂਦੀ ਵੀ ਹੈ; ਕਦੇ ਕਦੇ ਚਿੰਤਾ ਲਾਉਂਦੀ ਵੀ ਹੈ ਤੇ ਕਦੇ ਕਦੇ ਤਿੰਘਾਉਂਦੀ ਤੇ ਭਿਜਾਉਂਦੀ ਵੀ।ਜਨਤਕ ਮੂਤਖਾਨੇ ਨਵੇਂ ਨਵੇਂ ਉੱਠੇ ਕੰਧ-ਲੇਖਕਾਂ ਲਈ ਇੱਕ ਪਲੈਟਫਾਰਮ ਵੀ ਮੁਹੱਈਆ ਕਰਦੇ ਹਨ।“ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਮੈਂ ਕਿਤੇ ਲਿਖਿਆ ਦੇਖਿਆ :”ਇੱਥੇ ਆ ਕੇ ਵੱਡਿਆਂ-ਵੱਡਿਆਂ ਦਾ ਮੂਤ ਨਿੱਕਲ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।“
ਕਈ ਕਹਿੰਦੇ ਨੇ: ‘ਸਵਾਦ ਆ ਗਿਆ, ਅੱਜ ਟੱਟੀ ਇਉਂ ਉੱਤਰੀ ਜਿਵੇਂ ਕੰਧ ‘ਤੋਂ ਬਿੱਲਾ ਉਤਰਦਾ ਹੈ।“ (ਇਉਂ ਹੀ ਇਹ ਲੇਖ ਲਿਖਣ ਦਾ ਖ਼ਿਆਲ ਹੁਣੇ-ਹੁਣੇ ਹੀ ‘ਉੱਤਰਿਆ’ ਹੈ, ਬਿਲੇ ਵਾਂਗ !) ਪਿਸ਼ਾਬ ਉੱਤਰਿਆ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਉਸ ਨੂੰ ਰੋਕਣਾ, ਟੱਟੀ ਰੋਕਣ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਕਿਤੇ ਜ਼ਿਆਦਾ ਔਖਾ ਹੈ। ਟੱਟੀ ਜੇ ਅਨਾੜੀ ਦੀ ਬਣਾਈ ਮੂੰਗੀ ਦੀ ਦਾਲ ਵਰਗੀ ਉੱਤਰੀ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਉਸ ਨੂੰ ਰੋਕਣਾ ਵੀ ਬੜਾ ਮੁਸ਼ਕਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
ਕੋਈ ਬੇਈਮਾਨ ਹੀ ਕਹਿ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਦੀ ਕਦੇ ਕੱਛੇ/ਪਜਾਮੇ/ਪੈਂਟ ਜਾਂ ਚਾਦਰੇ ਵਿਚ ਟੱਟੀ ਨਹੀਂ ਨਿੱਕਲੀ। (ਸਾਲ਼ੇ ਝੂਠੇ ਪੀ.ਐਚ ਡੀਆਂ ਕਰ ਕਰ ਕੇ ਵੀ ਟੱਟੀ ਨਿੱਕਲਣ ਦਾ ਇਕਬਾਲ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ!)
ਮੇਰੇ ਇਕ ਸਾਬਕਾ ਸਾਢੂ ਨੇ ਸੁਣਾਇਆ ਸੀ ਇਹ ਚੁਟਕਲਾ।ਕਹਿੰਦੇ ਪੀਟਰ ਤੇ ਇਵਾਨ ਦੀ ਆਪਸ ‘ਚ ਦੁਸ਼ਮਣੀ ਸੀ। ਇੱਕ ਦਿਨ ਪੀਟਰ ਘੋੜੀ ‘ਤੇ ਚੜ੍ਹਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਸੀ, ਮੋਢੇ ਬਾਰਾਂ ਬੋਰ ਦੀ ਬੰਦੂਕ। ਇਵਾਨ ਅਗੋਂ ਆ ਰਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਉਸ ਦੀ ਟੱਟੀ ਨਿੱਕਲ ਗਈ। ਪੀਟਰ ਬੋਲਿਆ: “ਇਵਾਨ, ਈਟ ਇਟ।“ ਜਾਨ ਜਾਂਦੀ ਦਿਸਦੀ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਉਸ ਨੂੰ ਬਚਾਉਣ ਲਈ ਟੱਟੀ ਤੋਂ ਵਧੇਰੇ ਸਵਾਦ ਪਕਵਾਨ ਕੀ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ।ਇਵਾਨ ਨੇ ਖਾਣੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀ। ਖਾਂਦੇ-ਖਾਂਦੇ ਨੇ ਅੱਖ ਬਚਾ ਕੇ ਪੀਟਰ ਦੀ ਬੰਦੂਕ ਖੋਹ ਲਈ, ਤੇ ਤਾਣ ਕੇ ਕਹਿਣ ਲੱਗਿਆ: “ਪੀਟਰ ਹੱਗ, ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਮਾਰ ਦੇਊਂਗਾ।“ ਪੀਟਰ ਨੂੰ ਹੱਗਣਾ ਪਿਆ। ਇਵਾਨ: “ਹੁਣ ਖਾ!” ਪੀਟਰ ਨੂੰ ਖਾਣੀ ਪਈ।
ਕੁੱਝ ਦਿਨਾਂ ਬਾਅਦ ਦੋਵੇਂ ਕਿਸੇ ਸਾਂਝੇ ਜਾਣਕਾਰ ਦੇ ਸੱਦੇ ‘ਤੇ ਕਿਸੇ ਵਿਆਹ ਸ਼ਾਦੀ ਮੌਕੇ ਪਹੁੰਚ ਗਏ। ਮੇਜ਼ਬਾਨ ਨੇ ਇਕ ਦੂਜੇ ਨੂੰ ਮਿਲਾਉਂਦਿਆ ਕਿਹਾ: “ਇਹ ਨੇ ਮੇਰੇ ਦੋਸਤ ਪੀਟਰ, ਤੇ ਇਹ ਮੇਰੇ ਦੋਸਤ ਇਵਾਨ। ਕੀ ਤੁਸੀਂ ਇਕ ਦੂਜੇ ਨੂੰ ਪਹਿਲਾਂ ਮਿਲੇ ਹੋ?” ਦੋਵੇਂ, ਇੱਕਠੇ ਬੋਲੇ: “ਕਿਉਂ ਨਹੀਂ? ਅਜੇ ਪਰਸੋਂ ਤਾਂ ਅਸੀਂ ਇੱਕਠਿਆਂ ਲੰਚ ਕੀਤਾ ਸੀ!”
ਸਾਧ ਜੋ ਕਹਿੰਦਾ ਸੀ “ਹਮ ਖਾਤੇ ਹੈਂ, ਮਗਰ ਹਗਤੇ ਨਹੀਂ” ਦੀ ਲੀਂਡੀ ਤਰਨ ਵਾਲੀ ਕਥਾ ਤਾਂ ਤੁਸੀਂ ਸੁਣੀ ਹੋਣੀ ਹੈ। ਜੇ ਨਹੀਂ ਸੁਣੀ ਤਾਂ iamsra@in.com  ਉੱਤੇ ਸੰਦੇਸਾ ਭੇਜ ਕੇ ਮੰਗਵਾ ਲਉ।
ਮੈਂ ਕਿਉਂ ਕਿ ਮਾਰੂਥਲ ਦਾ ਪੰਛੀ ਹਾਂ, ਮਾਰੂਥਲ ਵਿਚ ਸਰ੍ਹੋਂ ਦੇ ਸਾਗ ਨਾਲ ਬਾਜਰੇ ਦੀਆਂ ਛੇ-ਛੇ ਰੋਟੀਆਂ ਝੰਬਣ ਵਾਲੀਆਂ ਤੀਵੀਂਆਂ ਨੂੰ ਮੈਂ ਗੋਡੇ-ਗੋਡੇ ਜਿੱਡੇ ਇਕਹਿਰੇ ਲੀਂਡ ਹਗਦੀਆਂ ਦੇਖਿਆ ਹੈ।
ਕੋਈ ਬੰਦਾ ਕਿਤੇ ਜਾ ਰਿਹਾ ਸੀ, ਰਸਤੇ ਵਿੱਚ 'ਆ ਗਈ'। ਖੇਤ ਵਿਚ ਬਹਿ ਕੇ ਕਰਨ ਲੱਗਿਆ ਕਿ ਉੱਥੇ ਬੇਰ ਪਿਆ ਦਿੱਸ ਪਿਆ। ਬੇਚਾਰੇ ਨੇ ਬੈਠੇ-ਬੈਠੇ ਨੇ ਖਾ ਲਿਆ। ਘੀਸੀ ਕਰਨ ਪਿੱਛੋਂ ਤੁਰਦਾ ਤੁਰਦਾ ਸਹਿਰ ਪਹੁੰਚ ਗਿਆ ਜਿੱਥੇ ਮੁਜਰੇ ਵਾਲੀ ਨੇ ਗਾਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ: “ਤੇਰੇ ਦਿਲ ਕੀ ਬਾਤ ਬਤਾ ਦੂੰ, ਨਹੀਂ ਨਹੀਂ, ਅਭੀ ਨਹੀਂ।“ ਬੇਚਾਰੇ ਨੇ ਇੱਕ ਰੁਪਈਆ ਕੱਢ ਕੇ ਉਸ ਨੂੰ ਦੇ ਦਿੱਤਾ। ਬਿੰਦ ਝੱਟ ਪਿੱਛੋਂ ਉਹ ਤੋੜਾ ਝਾੜ ਕੇ ਇਸ ਬੇਰ-ਖਾਣੇ ਬੰਦੇ ਕੋਲ ਆ ਜਾਂਦੀ ਤੇ ਰੁੱਪਈਆ ਲੈ ਜਾਂਦੀ। ਕਰਦੇ ਕਰਦੇ ਉਸ ਦੇ ਖੀਸੇ ਵਿੱਚੋਂ ਰੁਪਈਏ ਮੁੱਕ ਗਏ। ਅਖੀਰਲੀ ਵੇਰ ਜਦੋਂ ਉਹ ਉਸ ਕੋਲ ਰੁੱਪਈਆ ਲੈਣ ਦੀ ਝਾਕ ਵਿੱਚ ਬੋਲੀ: “ਤੇਰੇ ਦਿਲ ਕੀ ਬਾਤ ਬਤਾ ਦੂੰ...”, ਤਾਂ ਉਸ ਖੜ੍ਹਾ ਹੋ ਕੇ, ਬਾਂਹ ਉੱਚੀ ਕਰ ਕੇ ਕਿਹਾ: “ਬਤਾ ਦੇ, ਬਤਾ ਦੇ, ਇਹੀ ਬਤਾਏਂਗੀ ਨਾ ਕਿ ਮੈਂ ਹਗਦੇ ਨੇ ਬੇਰ ਖਾਧਾ ਹੈ?”